Son günlerde döviz kurlarında artışlar meydana geldi. Bu artışlar Türk Lirası'na dolar karşısında değer kaybettirdi. Durumun bu hale gelmesiyle devalüasyon olma ihtimali vatandaşın gündemine geldi. Bu bağlamda, Devalüasyon nedir? Dolar devalüasyonu ne demek? Türkiye'de devalüasyon oldu mu? İşte detaylar...
DEVALÜASYON NEDİR? DOLAR DEVALÜASYONU NE DEMEK?
Devalüasyon, sabit kur sistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkelerin ulusal paralarının dış satın alma gücünün, hükümet tarafından alınan bir kararla düşürülmesine denir. Bir devletin resmi parasının, yabancı ülkelerin dövizleri karşısında değer kaybetmesi durumudur. Bir ülkede ithal malların fiyatlarının artmasına neden olan devalüasyon, yerli malların fiyatlarının da düşmesine neden olmaktadır.
Devalüasyon'un tarihi eski Yunan ve Roma'ya kadar uzanmaktadır. Bu dönemde para yerine geçen maden miktarlarının azaltılması şeklinde uygulanırdı. Altın ve gümüş miktarına göre basılan sikke miktarının attırılması para değerinin düşmesini sağlıyordu.
Aynı durum on dokuzuncu yüzyılda ise kağıt para miktarındaki artışla ortaya çıkan enflasyonun para değerinde gerçekleşen düşüşle meydana geliyordu. Böylelikle milli para birimine karşılık gelen altın miktarı düşürülerek kambiyo kurları ayarlanmış oluyordu.
TÜRKİYE'DE DEVALÜASYON OLDU MU?
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1923 tarihinde 1 dolar 0,75 kuruş civarındaydı. Zaman içerisinde Türkiye ekonomisinde gerçekleşen sarsıntılar ve döviz taleplerine karşılık verilememesi devalüasyona neden olmuştur. 1923 senesinden bugüne dek ekonomik dengelerin temelden çökmesine sebep olan ve kalıcı etkiler bırakan büyük devalüasyonlar yaşanmıştır.
Türk Lirası, 1923 yılından 1940 yılına kadar İngiliz Sterlin'i karşısında değer kaybına uğramış ancak ABD Dolar'ı karşısında değer kaybı yaşamamıştır. Ancak 1940 yılından itibaren dış satımı arttırmak amacıyla uygulanan devalüasyonlar gündeme oturmuştur. 1940 senesinde resmi kurla birlikte döviz satışlarında yüzde 48 oranında prim uygulanmıştır.1940 yılında 1,11 TL olan 1 dolar; 1945'te 1,31 TL'ye yükselmiştir. Türkiye'deki ilk büyük devalüasyon ise 7 Eylül 1946'da olmuştur. “7 Eylül Kararları” olarak adlandırılan bu devalüasyon Recep Peker Hükümeti tarafından gerçekleştirilmiştir. yüzde 116 oranından uygulanan devalüasyon ile ABD Dolar, 2,83 liraya çıkmıştır.
4 Ağustos 1958 tarihinde Adnan Menderes Hükümeti tarafından Türkiye’deki ikinci devalüasyon gerçekleştirilmiştir. 2,83 lira olan Amerikan Doları, 9 liraya yükseltilmiştir. Üçüncü büyük devalüasyon ise Süleyman Demirel hükümeti tarafından 10 Ağustos 1970'de gerçekleştirilmiştir. Bu devalüasyonla 1 Amerikan Doları 9 liradan, 15 liraya çıkartılmıştır. 1978 yılına kadar farklı dönemlerde küçük devalüasyonlar yapılmıştır. Bu şekilde gerçekleşen devalüe işlemleri sonucunda Türk Lirası ABD Doları karşısında 19 liraya kadar çıkmıştır.
